Toplumsal çeşitlilik konusunda farkındalık geliştirmeye yönelik bir eğitsel araç “Aware/Farkında”

AWARE / FARKINDA: KESİŞİMSELLİK ÜZERİNE BİR EGZERSİZ

Derya Özkan, Buse Polat

Bu çalışma, toplumsal cinsiyet çalışmalarında kesişimsellik (intersectionality) olarak adlandırılan yaklaşımla kast edilen durumun günlük yaşamlarımızı nasıl şekillendirdiğini anlamaya yardımcı olan ve 20 kişi ile bir saatlik bir sürede gerçekleştirilen bir egzersizi tanıtmaktadır. Egzersiz, İzmir Ekonomi Üniversitesi EKOKAM Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Merkezi’nde yürütülen farkındalık artırma çalışmalarının bir parçası olarak geliştirilmiştir. Fiziksel ve toplumsal farklılıkların, toplumsal cinsiyet, ırk, etnisite, sınıf, eğitim, bedensel yeterlilik, cinsel yönelim gibi unsurlara dayalı eşitsiz güç ilişkilerinin bireylerin deneyimlerini nasıl şekillendirdiğine dair farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır. Egzersizin hedefi, katılımcılar arasındaki deneyim çeşitliliğini görünür kılmak, kesişen kimliklerin bireylerin günlük yaşamlarını nasıl güçlendirdiğini veya sınırlandırdığını kavramaya yol açmaktır. Mevcut egzersizimizin içeriği, Türkiye’ye özgü toplumsal dinamikler ve zorluklara göre tasarlanmıştır, ancak egzersizde kullanılan kimlikler ve durumlar başka yer ve toplumlara göre düzenlendiği sürece geniş bir uygulama alanına sahiptir.

Kesişimsellik, ırk, toplumsal cinsiyet, sınıf, cinsel yönelim, engellilik gibi toplumsal kategorilerin birbiriyle ilişkili olduğunu ve bunların örtüşen, birbirini pekiştiren dezavantaj veya ayrımcılık sistemlerine yol açtığını anlamamızı sağlayan bir yaklaşımdır (Crenshaw 1989). Bu yaklaşım, bir kişinin toplumsal deneyimlerinin kimliğinin çeşitli yönlerinin bir araya gelmesiyle nasıl şekillendiğini kavramamıza yardımcı olur. Bu egzersizin sonuçları,farklı kimliklere sahip insanların farklı düzeylerde ayrıcalık veya dışlanma deneyimleyebileceğini gösterir. Örneğin, hem kadın hem de ten rengi beyaz olmayan bir birey olmak, yalnızca cinsiyet temelli ayrımcılığı deneyimlemekten farklı deneyimlere yol açabilir. Benzer şekilde zenginlik, ten rengi beyaz olmayanlar gibi ayrımcılığa tabi tutulan başka bir gruba ait olsak bile bize ayrıcalıklar sağlayabilir. Bu örtüşen kimlikleri fark ederek ve üzerinde düşünerek, hayatımızı şekillendiren iktidar ilişkileri, fırsat eşitsizliği gibi karmaşık toplumsal dinamikleri daha iyi anlayabiliriz. Kesişimsellik, baskıya dayalı sistemleri ele almak, onları ortadan kaldırmak, ve kapsayıcı topluluklar oluşturmak için kritik öneme sahip bir yaklaşımdır.

https://phoenix.ieu.edu.tr/betanix/uploads/cms/ekokam.ieu.edu.tr/11305_1751623363.pdf

https://phoenix.ieu.edu.tr/betanix/uploads/cms/ekokam.ieu.edu.tr/11305_1751623383.pdf